Mide Delinmesi, mide duvarının karın boşluğuna doğru açılması ve mide içeriğinin karına boşalması durumudur. Yüksek hayati tehlikesi vardır. Acilen müdahale gerektirir. Ayrıca, mide patlaması mide yırtılması veya Gastrik perforasyon olarak da adlandırılır.
Mide neden delinir?
Mide delinmesinin başlıca dört ana nedeni vardır:
- Ülser delinmesi
- İşleme bağlı delinme
- Kazaya bağlı delinme
- Sebebi olmayan delinme
Mide ülserine bağlı mide delinmesi en sık rastlanan sebeptir (%60). Mide ülseri yetersiz bir şekilde tedavi edildiğinde zamanla mide duvarı incelir ve delinebilir. Zaten mide ülserinin en önemli iki komplikasyonu mide kanaması (%50) ve mide delinmesidir (%30). Midenin ön duvarını destekleyen başka organ yoktur. Dolayısıyla delinmelerin %60’ı midenin ön duvarında gerçekleşir. Kanayan mide ülserleri ise genelde midenin arka duvarında bulunur.
İnsan eliyle bir işleme veya ameliyata bağlı mide delinmesine tıp dilinde “iyatrojenik perforasyon” denir. Örneğin endoskopi, burundan sonda (nazogastrik) takılması, kapalı ameliyatlar. Bu gibi delinmeler erken dönemde tespit edilebilir. Dolayısıyla kolay tedavi edilir ve düşük riske sahiptir.
Kaza ve travma esnasında olan delinmelere Travmatik mide delinmesi denir. Delici ve kesici alet yaralanmaları, trafik kazaları, yüksekten düşme, künt travma vb.
Bazı mide delinmelerin de belli bir sebebi yoktur ve kendiliğinden ortaya çıkar. Tıpta buna “İdeopatik Spontan Perforasyon” denir. Ölümlere neden olan bazı mide delinmelerinde otopside dahi herhangi bir sebebe rastlanmaz.
Mide Delinmesinin belirtileri nelerdir?
- Aşırı ani karın ağrısı
- Bulantı ve kusma
- Ateş, terleme, çarpıntı
- Nefes darlığı
Delinme ani bir şekilde olabilir. Tehlikelidir. Hastaların yarısı (%50) daha önce hiç şikayetleri olmayan genç hastalardır. Diğer yarısında mide ülseri veya erozif gastrit öyküsü olabilir. Aşırı yoğun veya ani stres durumlarında mide delinmesi görülebilir.
Delinmenin ilk aşamasında mide bölgesinde çok aşırı ve ani bir kasılma ve ağrı olur. Bu durum mide asidinin ve içeriğinin karın boşluğuna (perinoteal kavite) aktığını gösterir. Bu aşamada tanısı konan hastalar şanslıdır ve erken tedavi gördüğü için hastalığı çok az bir riskle atlatır.
Bu aşamadan sonra (5-10 saat) mide içeriğinin büyük bir kısmı karın boşluğuna boşalır ve orada daha önce bulunan peritoneal sıvı ile sulandırılır (dilüe edilir). İşte tam bu aşamada geçici ve yalancı bir rahatlama sağlanır. Bununla birlikte verilen ağrı kesici ilaçlar ve serumlar da durumun sinsi ve sessiz bir şekilde ilerlemesine zemin sağlamış olur.
Olaydan 12-24 saat sonra ise karın boşluğundaki mide içeriği bakteri enfeksiyonuna neden olur (bakteriyel Peritonit). Bu aşamada hastanın karnında yaygın ve şiddetli ağrı, karın ön duvarı kaslarının aşırı kasılması (peritoneal irritasyona bağlı Tahta Karın), çarpını, bulantı, kusma, ateş ve nefes darlığı meydana gelir. Bu aşamada ise tedaviye rağmen hayati tehlike öne çıkmaktadır. Bu aşamada teşhis edilemeyen çoğu hastalar ölüm riski ile karşı karşıya kalabilir.
Genel olarak şöyle söyleyebiliriz; hastaların %60’ında tanı ancak ilerleyen aşamalarda, %30’unda başlangıç aşamasında konuluyor. Hastaların %10’u tanı konmadan ve tedavi görmeden yaşamını yitirebiliyor.
Mide Delinmesinin Tanısı
Tecrübeli hekim tarafından şüpheye dayalı yapılan detaylı karın muayenesinde tanı konabilir. Mideden karın boşluğuna akan asit ve gıda artıkları ile birlikte bir miktar hava da bulunur. Hastanın ayakta çekilen direkt karın grafileri (ADBG) veya göğüs filmlerinde (PA Akciğer grafisi) bu sızan hava imajı diyafragmanın alt kısmında hilal şeklinde görülebilir. Bu görüntü hastalığın tespiti açısından tipik bir klinik bulgudur (Ters Hilal Bulgusu).
Şüpheli vakalarda gerekirse burundan mideye doğru bir sonda yerleştirilir (Nazogastrik NG sonda) ve hava verilerek film çekilebilir. Bununla birlikte kan testleri ve batın ultrasonu yapılabilir. Çok şüpheli durumlarda Endoskopi uygulanabilir.
ilgili makale: Bayıltarak Endoskopi nasıl yapılır?
Mide Delinmesi Tedavisi
Tanı sonrası zaman kaybedilmeden hasta operasyon için hazırlanır. Hastanın durumu stabilize edilir. Özellikle sıvı kaybı mevcut ise yerine getirilir. Geniş spektrumlu antibiyotikler başlanılır. Ameliyatta Delinme bölgesi tespit edildikten sonra dikişlerle kapatılır ve karın boşluğu bol miktarda steril izotonik mayi ile yıkanır (Peritoneal Lavaj).
Ameliyat konusunda çok farklı yaklaşımlar mevcuttur. Hepsinin asıl amacı aynıdır. Delinme kapatılır, ülser varsa çıkartılır. Tekrarlayan ülserlerin önlenmesi için mide çıkışı rahatlatılır ve asiti azaltan girişimler yapılır.(örneğin, gastrojejunostomi, antrektomi, vagektomi vb.)
Mide Delinmesi Ameliyatından sonra Ne Yapılır?
Ameliyattan sonra hasta 5-10 gün hastanede gözlem altında tutulur. Hastanın karnına takılan sonda (dren) ve burundan midesine yerleştirilen tüp (Nazogastrik NG sonda) kontrollü bir şekilde çekilir. Uygun zamanda (2-4 gün) ağızdan gıda ve su alımları başlatılır ve verilecek Ülser önleyici ilaçlarla taburcu edilir. 2-3 hafta sonra gerekirse kontrol endoskopi muayenesi yapılır.
Sıkça Sorulan sorular – S.S.S.
Daha önce belirttiğimiz gibi ne yazık ki hastaların %10’u tanı konmadan ve tedavi görmeden yaşamını yitiriyor. Hastaların %60’ında tanı ilerleyen safhalarda konulduğundan yüksek hayati risk taşımakta olup %30’unda ise erken teşhisten dolayı düşük risk sahibi hastalardır.
Hastaların hemen hemen yarısı daha önce hiç mide şikayetleri yaşamayan insanlardır. Diğer yarısında ise sürekli stres, mide ülseri, tekrarlayan gastrit ve tahriş edici maddeler öyküsü mevcuttur.
Doğru zamanda tedavi edilmediği takdirde vakalar ölümle sonuçlanabilir.
Uzun süre devam eden veya tekrarlayan aşırı stres durumları mide asidinin seviyesini arttırarak zamanla Mide delinmesine neden olabilir.
Her ameliyatın kendine özgü riskleri vardır. Mide delinmesi ameliyatlarında morbidite ve mortalite oranları yüksektir.
Mide delinmesi bir akut Batın tablosudur ve acil cerrahi müdahale gerektirir. Dolayısıyla zaman kaybetmeden muayene olmakta yarar var.
Tanı konulmayan vakalarda önce acil servislerine başvuruda bulunur. Kesin tanı konulduktan sonra genel cerrahi ölümüne gidilir.
Evet mide mukozasını tahriş edici Bazı ilaçlar mide delinmesine yol açabilir. Örneğin ağrı kesiciler, aspirin, apranax, majezik anti inflamatuarlar.
Hayır. Mide delinmesi klinik bir durumdur ve ancak Klinik muayeneyle tespit edilebilir ve gerekli radyolojik testlerle de kesin tanı konulur
Daha önceki mide delinmesine Yol açan nedenler devam ettiği sürece mide delinmesi tekrarlanması yaşanabilir.
Aşırı miktarda veya birden fazla alkol çeşidi alımı durumlarında mide delinmesi yaşanabilir.
Yararlanan Kaynak: Op. Dr. Ertan Beyatlı - ertanbeyatli.com