Modern Tıbbın Babası (İbn-i Sina) • Doktorca

İbn Sina; veya İbn-i Sina, Arapçada ابن سينا, Latincede Avicenna (Avisena), gerçek adı Ebu Ali El Hüseyin bin Abdullah bin Hasan bin Ali bin Sina.

Çeşitli isimlerle anıldı: Reis Şeyh الشيخ الرئيس, modern tıbbın babası (Ebultib أبو الطب), doktorların prensi (Emirulatiba أمير الأطباء). Birçok konuda 200 kitap yazdı. Bu makalemde tıp tarihinde önemli katkıları olan bu bilim adamı hakkında bazı bilgileri sizler için topladım.

Hayatı ve Ölümü

980 yılında Özbekistan’ın Buhara kenti yakınlarındaki Afşana köyünde doğdu. Babası, Afganistan’nın Balkh kentinden (Belh) Fars kökenli olup annesi Buhara’daki Khormatin köyündendi. İbn Sina, önce Buhara kentine gitti ve oradaki okullarda okudu. Ardından Sultan Nuh bin Mansour Al Samani’nin karolarına katılarak finansal çalışmaları takip etmek için görevlendirildi .

Daha sonra Kur’an-ı Kerim’i tam olarak ezberleyerek eğitim yolculuğuna başladı. Hukuk, Tıp ve Edebiyat, isagoci (Isagogi) olarak bilinen “Mantığa Giriş” kitabını öğreten Buharalı alim Ebu Abdullah el Naeli’nin ellerinde felsefe okudu ve Buhara’dan ayrılıncaya kadar akıl hocası ile devam etti. İbn Sina, yetenekli, üstün zekalı bir deha idi.

Hayatının son demlerinde, Al Amir Ala Al-Devle’nin bakımını üstlendiği İsfahan’a gitti, ancak bir hafta iyi bir hafta hastalanırdı. Bu yüzden işe yaramayan birçok ilaç kullandı. Bir gün bütün ilaçları bıraktı sonra yıkandı ve tövbe etti. Tüm mal varlığını fakirlere bağışladı. Emrinde olan tüm öğrencilerini (Gılman) azad etti. İbn Sina, 1037 yılında 58 yaşında vefat etti ve İran’ın Hamadan kentinde gömüldü.

İbn Sina Bilimi

İbn Sina Hint hesabını öğrendi, fıkıh ve ictihat alanlarında çalışmalar yaptı. Tek başına İsagoci, Öklit (Euclid), Mantık Hükümleri kitaplarını okudu ve kavradı. Kendi kendini eğiterek bir filozof, tıp doktoru ve bilim adamı olarak yetişti. Galen ve Hipokrat yöntemi doğrultusunda tıp alanında ilk kitapları yazdı.

Ünlü eserlerinden birisi de “Tıp Yasası” El Kanun Fi Tıp (Tıbbın Kanunu) kitabıdır. Bu kitap yaklaşık yedi asır boyunca ve hala günümüzde bile Tıp dalının önemli ve temel kaynaklarından birisidir. Tıp tarihinde ilk defa ayrıntılı bir şekilde bazı hastalıkların sebeplerini anlattı:

Ankilostoma paraziti (Kancalı kurt) ve Ascaris (Yuvarlak) Bağırsak Solucanını keşfetti.
Çiçek hastalığı (Suçiçeği, varicella-zoster) ve kızamık (Rubeola) için enfeksiyon yollarını ve kanamayı durdurmanın yollarını keşfetti.
Menenjit tanımı, aşırı kanın neden olduğu felç, kadınların vajinal tıkanması, projeksiyon, fibroidler, sarılık, çocuk hastalığına neden olur kanama ve uterus çürümesi.
Beyindeki iç felç ve dış kaynaklı felç arasındaki fark.
Karın ağrısına neden olan Bağırsak ve renal koliklerin arasındaki ayrımı yaptı.
Lakrimal kanal tedavisi.
Hastalar tarafından alınan hapların paketleme fikrini buldu.
Mesane taşlarının semptomları tarif etti ve böbrek taşları ile arasındaki farkı gösterdi.
Hastaların iyileşmesinde psikoterapinin faydalarına değindi

Astronomi Bilimleri

İbn Sina, Venüs’ün güneş diski çemberinden geçişini çıplak gözle izleyebildi, İngiliz gökbilimci Jerome Rocks bunu onayladı, İsfahan ve Hamadan’da astronomik çalışmalar yaptı, daha sonra izleme üzerinde çalıştı, yıldızların koordinatlarını izlemek için bir cihaz yarattı. Bu konularda bazı kitaplar yazdı Meteoroloji Kitabı, Göksel Bedenler Kitabı, Gözlemevi Makinesinin Görevi, Dünyanın evrendeki konumu.

Biyoloji

İbn Sina, jeolojinin temellerini, taş, metal ve dağların oluşumu gibi, yapışkan ve bereketli kilden oluştuğu gibi, depremlerin meydana gelme nedenlerini gibi konularda çalışmalar yaptı. Bulutların nasıl oluştuğunu açıkladı ve buharın bulut, yağmur, kar, soğuk, don ve gökkuşağı gibi durumların asıl kökeni olduğunu vurguladı.

Botanik

İbn Sina, bitki ağaçlarının, köklerinin ve yapraklarının, doğru bir şekilde tanımladı. Toprak türlerine ve bitkilerin büyümesinden sorumlu unsurlara maruz kalması, palmiye ağaçlarına katkı fenomeninden bahsetmenin yanı sıra, botanik konularına da özellikle dikkat etti.

Felsefe

Kainatın ezeli olup yaratılmadığını, Allah’ın ufak parçacıklar değil bütün ile ilgilendiğini, kıyamet günü ise insanların bedeni değil sadece ruhlarının dirildiğini savundu.

İbn Sina’nın yazılarında bilgi alanı

Otomatik bilim: mantık kitapları, şiir kitapları ve dil kitapları içermektedir.
Teorik Bilim: Kitaplar ilahi bilimi, toplam bilimi, doğal bilimi ve matematiksel bilimi içeriyordu.
Pratik Bilimler: Kitaplar temizlik, etik, yasalar ve şehir yönetimini içermektedir.

İbn Sina’nın Bazı Sözleri

Evham hastalığın yarısı, emin olmak ilacın yarısı, sabır ise iyileşmenin ilk adımlarıdır.
Uzun yürüyüşler ve insanı mutlu eden şeylerle uğraşmak en iyi ağrı kesicidir.
Zaman acıyı unutturur ve intikamı söndürür, öfkeyi ısırır ve nefreti bastırır ve geçmiş sanki yokmuş gibi olur.
Önce var olmayıp sonra var olan her şey, kendinden başka bir şeyle belirlenir.
Aletlerin en faydalısı kalemdir. Bir şişe mürekkep bir külçe altından hayırlıdır.
Hiç kimse görmek istemeyen kadar kör değildir.
Avam gördüğüne duyduğuna, havas her şeye inanır. Hassül havas ise inandıklarını yaşar.
Ben öküzden korkarım, çünkü onun silahı var ama aklı yok.
Bildim ve anladım ki hiçbir şey bilinmemiş ve hiçbir şey anlaşılmamıştır.
Dünya harcını kendisi alan padişah benden daha mutlu ve hiçbir bey de benden bahtiyar değildir; fakat siz bu zevki bilemezsiniz. Dünya hırsı peşinde olanların gözleri bunları seçemez, onlar tek gözlüdür.
Hayatın genişliği, uzunluğundan daha önemlidir.
Kendinin ne olduğunu bilen insan, bazı kendini bilmezlerin, onun hakkında söylediklerinden etkilenmez.
Şifasız hastalık yoktur; irade eksikliğinden başka. Değersiz bitki yoktur; tanınmamasından başka.
Tıb ilmi iki beyte sığdırılmıştır. Ve söylemenin güzeli de kısa söylenmesindedir. AZ YE! Yedikten sonra hazmoluncaya kadar başka bir şey alma! Zira şifa yemeğin hazmolunmasındadır. İnsanın sağlığını bozan yemek üzerine yemek yemektir. O yüzden tıpta, hastalık ve sağlığın sebeplerini bilmemiz gerekir.
Bilim ve sanat takdir edilmediği yerden göç eder.
Ben erdemden başka zenginlik tanımıyorum.
İnsanın ruhu kandil, bilim onun aydınlığı ve Tanrısal bilgelik de kandilin yağı gibidir. Bu yanar ve ışık saçarsa o zaman sana “diri” denilir.
İnsanoğlu bir şeye hazırlandı mı, en ufak sebep yeterlidir.
Doktora ihtiyaç duymamak için az ye, az uyu, az konuş ve herkesle düşüp kalkma
Bilgelik size ayakkabı verene kadar sandaletlerde yürüyün.

Yararlanan Kaynak: Op. Dr. Ertan Beyatlı - ertanbeyatli.com